TOURETTE SENDROMU
Tourette sendromu kişinin ani, çok kısa ve istenmeyen hareketler yapmasına ve sesler çıkarmasına neden olan bir bozukluktur. Tourette sendromu genel olarak çocuklukta ortaya çıkan bir sendromdur çoğunlukla 6-7 yaş civarında görülmeye başlanır.
Sendromun tarihine bakacak olursak Fransız doktor Gerard Gilles de La Tourette tarafından ilk kez 1985 yılında tanımlanmıştır. Bu sendrom halk arasında aniden bağırma, kendini tutamama, istemsiz tepkiler veren tik hastalığı olarak bilinir. Bu istemeyen hareketler ve sesler ortaya çıkmadan hemen önce kişi bu eylemleri yapmak yönünde elinde olmadan büyük bir bir istek duyar. Örnek olarak bir yeriniz kaşındığında mutlaka kaşımak zorunda hissedersiniz bu sendroma sahip olan kişilerde her istemsiz hareketlerinde aynı hisse kapılırlar.
Bu sıra dışı istenmeyen hareketlere örnek olarak gereksiz göz kırpma, gereksiz yüz ifadeleri yapma, omuz silkme veya tekme atma gibi eylemleri verebiliriz. Sıra dışı ve istenmeyen seslere de homurdanmak, kelimeleri tekrarlama, hıçkırma gibi istemsiz sesleri örnek gösterebiliriz.
Aslında bu hareketler ve sesleri tarif eden bir kelime var bu kelime tiktir. Yani Tourette sendromu aslında tik bozukluklarına özel bir türdür. Tik bozukluklarının birkaç farklı türü vardır. Tourette sendromunu diğer türlerden farklı kılan şey Tourette sendromunda her iki türünde var olmasıdır. Yani Tourette hem hareket var hem de ses. Bunların ikisi tam olarak aynı anda sergilenmeyebilir ama kişi zaman zaman hem hareket tiklerini hem de ses tiklerini sergiler. Ve Tourette sendromunu eşsiz kılan dolayısıyla diğer hareket bozukluklarından ayırt edilmesini kolaylaştıran şeylerden biri çok kişinin bu tiklerini baskılamanın yollarını bulabilmesidir. Başka bir deyişle kişiler bir tik davranışı sergileme yönündeki isteklerini çaba sarf ederek yok edebilir ve baskılayabilirler.
Tourette sendromu kişiden kişiye çok farklı sendromlar gösterebilir. Zaten Tourette sendromu bir spektrum ( çeşitlilik) bozukluğudur. Tourette sendromuna neyin neden olduğu araştırılırken çoğunlukla ebeveynlerinde de olduğu ortaya çıkmıştır. Ayrıca bu araştırmalarda Tourette sendromunun erkek çocuklarında, kız çocuklarından üç kat daha sık görüldüğünde fark edilmiştir. Bu iki bilgi bu sendromun çoğunlukla genetik bir nedenden olabileceği ihtimallerini ortaya koyuyor.
Tourette sendromuna sahip kişilerin beyinlerinde düzgün çalışmayan özel bir nöral devre olduğu bilinmektedir. Bu sendroma sebep olan düzgün işlemeyen devre kortiko-striato-talamo-kortikal devresidir. Bu devrede ki yapılar normalde birbirleriyle konuşarak hareketlerimizi kontrol ederler. Tourette sendromuna sahip kişilerde ise bu devre işlevini düzgün şekilde yerine getiremez. Bu hareketlerin normalde olduğunun aksine niçin engellenemediğini ve kişinin neden tik sahibini olduğunu açıklıyor.
Tourette Sendromu Nasıl Teşhis Edilir?
Bu sendroma sahip kişilerin beyinlerinde neler olup bittiğini bildiğimizi düşünsekte halihazırda bunu görmenin bir yolu yok. Tourette sendromunun teşhisinde kullanabileceğimiz bir beyin taraması veya kan testi mevcut değil. Bu yüzden Tourette sendromu bozukluğuna sahip olduğu düşünülen çocuklarda hareket ve ses tikleri aranarak sendrom varlığı teşhis edilebilir.
Kişinin yaşına ve hastalığın şiddetine göre belirtiler farklılık göstermekte, hafif veya ağır şekilde izlenmektedir. Tourette sendromunun en önemli belirtileri tiklerdir.
Bu sendromda tikler dışında farklı belirtiler de görülebilir.
Dikkat güçlüğü, bir faaliyetten diğerine geçme, her zaman hareket etme ihtiyacı, hiperaktivite bozukluğu depresyon gibi belirtilerle Tourette sendromunda sıkça karşılaşılır.
Peki duyulan her tik bir Tourette sendromu mudur?
Duyulan her tik Tourette sendromu belirtisi değildir. Tik sahibi gözlenen kişiye Tourette sendromu tanısı konulabilmesi için tiklerin bir yıldan uzun süredir devam ediyor olması ve tiklerin kompleks halde bulunması gerekir.
Tourette Sendromunun Tedavi Yöntemleri;
Tedavi şekli hastalığın şiddetine, hastanın yaşına, hastaya verdiği rahatsızlığa ve klinik bulgulara göre planlanır.
Çok sık olmayan belli belirsiz, hastanın bastırabildiği tikler zamanla kendiliğinden geçebilir ve herhangi bir tedavi gerekmez
Fakat çok sık olan ve hafif-orta veya orta-ağır şiddetteki tikler kişinin duygularını ve sosyal hayatını, yaşamını olumsuz yönde etkiliyorsa tedavi edilmesi gerekir.
Tourette sendromunun tedavisinde davranışsal ve ilaç tedavisinden yararlanılır.
Kişinin günlük ve sosyal hayatını fazla etkilemeyen şiddeti az tiklerin tedavisinde girişimsel terapiler, psikolojik destekler ve çeşitli eğitimler uygulanır.
Stres kaynaklı oluşan tiklerin tedavisinde gevşeme teknikleri kullanarak tiklerin azalması hedeflenir.
Farklı hobiler edinmek, farklı alışkanlıklar kazandırmak ve meditasyon yapmak da Tourette sendromunun şiddetini azaltır.
Davranış ve alışkanlık değiştirme ya da yeni hobi edinme tedavisinin yetersiz kaldığı hastalarda ilaç tedavisi uygulanır.
Bu sendromun ilaç tedavisi için en çok tercih edilen klonidin, guanfasin, klonazepam veya diğer anksiyete ilaçları ve antipsikotiklerdir.
İlaç tedavisi haricinde obsesif kompulsif bozukluk tedavisinde de yararlanılan derin beyin stimülasyonu (vücutta uyarım yaratma) Tourette sendromu tedavisinde de kullanılır.
Beyin akımının aktivitesini değiştirmek için kullanılan takılabilir bir elektrottan faydalanılır. Bu işlem her Tourette sendromlu hastaya uygulanmaz. Cerrahi işlemden önce hastanın beyin cerrahisi tarafından muayene edilmesi gerekir.
Her hastalıkta erken tanı çok önemli olduğu gibi çocuklarda sık görülen bu sendromda da erken tanı hastalığın tedavi şekillerinden daha önemlidir. Gözle görülebilen belirtiler sunan Tourette sendromu olan çocuklar günlük yaşamlarında dışlanmaya ve alaya maruz kalabilir. Çocuğun etrafındaki herkesin ailenin, çevrenin, öğretmenlerinin dikkatini çeken tüm olağan dışı davranışlar dikkate alınmalıdır. Sıkça görülen belirtiler, şüpheli davranışlar takip edilmeli ve uzman bir hekimden geç olmadan yardım alınmalıdır.
Tourette sendromu konusunu ele alan ilginizi çekebilecek bazı filmler;
https://www.turkpsikiyatri.com/PDF/C27S4/07.pdf
https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/115054
https://cms.galenos.com.tr/Uploads/Article_34463/GMJ-53-89-En.pdf