Sonbahar Edebiyatı
İnegöl - Domaniç Karayolu (AA)
“Sonbahar sanattır, diğerleri mevsim.”
Demiş Cemal Süreya.
"Yine hazân mevsimi geldi
Yine yapraklar rüzgarların peşi sıra gidecek
Yine deli gönlüm yine bu mevsimde
Hicrânını yalnız başına çekecek..."
"Düşen bir yaprak görürsen beni hatırla demiştin
Biliyorsun seni ben sonbaharda sevmiştim
Her sonbahar gelişinde sarı sarı yapraklar
Kuru dallar arasında sen gelirsin aklıma"
"İnsanlar hazanla ölür tıpkı yapraklar gibidir
Sıra sıra dökülür bu ilâhi hükümdür ..."
Nice şiirlerin, şarkıların, resimlerin, fotoğrafların vazgeçilmezidir sonbahar. Biraz biraz her rengi barındırır içinde. Ayrılık, hüzün, yalnızlık, melankoli dendiğinde ilk o gelir akıllara. Ama neden? Onu diğer mevsimlerden farklı kılan nedir?
Bahar ve yaz aylarında bitkiler güneş ışınlarını enerji ve besin üretiminde kullanırlar. Buna fotosentez denir. Fotosentezin yapılmasını sağlayan bitkideki klorofil pigmentidir. Bunun yanında bitkiye değişik renkler veren fakat klorofil yoğunluğundan dolayı fark edilmeyen renk pigmentleri de bulunur. Kışın gelmesiyle beraber geceler uzar, havalar soğur ve bitkinin güneşlenme süresi kısalır. Fotosentez olayının gerçekleşmesi için yeteri kadar ışık ve su bulunamaz, bitki kış uykusuna yatmaya hazırlanır. Yapraklardaki klorofil pigmentleri yavaş yavaş parçalanır, yeşil renk yoğunluğu giderek azalır. Bununla beraber yaprakların sarı, turuncu, kırmızı, ve benzeri renklerde görünmesini sağlayan ksantofil, karoten gibi pigmentler, antosiyaninler meydana çıkmaya başlar. İşte bununla beraber doğada bir renk cümbüşü olur. Yeşil olmayan bu pigmentlerin asıl görevi, günün bazı dönemlerinden yoğun ışığa maruz kalan klorofillerin hasar görmemesi için klorofile yardım etmek, onun yükünü paylaşmaktır. Bazı bitkilerin yapraklarında bunları her zaman görmek mümkündür.
Bunu "Absisyon" yani bir boşaltım olayı da olan yaprak dökümü takip eder. Artık işe yaramayan, ölmekte olan ya da ölü olan organlar bitkiden uzaklaştırılır. Aynı zamanda bitki kışın yaşayabileceği mekanik zararlardan da korunmuş olur. Absisyon önceden saptanmış bölgelerde olur, içsel hormonlar tarafından kontrol edilir.
Hakone / Japonya (Wikipedia)
Zeki Müren'den dinlediğimiz şu şarkıdaki gibi;
Sanma Ki Hikâyesi Şu Titreyen Dalların
Düşen Yaprakla Biter,
Böyle Bir Kara Sevda Kara Toprakla Biter.
Artık ağacımız ilk baharda yeniden doğmak için uykuya yatmıştır.
Emre Ayhan
Kaynakça:
https://bilimgenc.tubitak.gov.tr/makale/sonbaharda-yapraklar-neden-renk-degistirir
https://sarkilarnotalar.blogspot.com
Bitki Biyolojisi - Linda E. Graham - J. Graham - L. Wilcox
Anadolu Üniversitesi Açık Öğretim Fakültesi Genel Meyvecilik ISBN 974-06-0096-7