HAMBURGERİNİZİ NASIL İSTERSİNİZ ? ÇEKİRGELİ Mİ YOKSA GEZEN İNEK ETLİ Mİ ?
Artan dünya nüfusunun bize getireceği en önemli problem koşulsuz besin kaynaklarının yetersizliği olacaktır. Nüfustaki önlenemez artış, kullanılabilir kaynakların hızla tükenişini sağlayacak ve sağlıklı gıdalara ulaşmakta zorluklara sebep olacaktır.
Hızlı nüfus artışının getirdiği çevre kirliliği ,ozon tabakasındaki delikler ve önlenemez sera gazı etkisi ekolojik olarak bu zararları nasıl azaltabileceğimizi düşünmeye kısaca ekolojik ayak izini küçültmek için neler yapılması gerektiği konusunu gündeme getirmektedir. Bu amaçla atıkların geri dönüşümünün sağlanması, sanayi bacalarına takılan filtreler, karbon gazı salınımlarının azaltılması için yeni teknolojilere geçilmesi insan etkenli kirleticileri en aza indirgemek için yapılmaktadır.
Ekolojik ayak izinizi hesaplamak için ;
http://www.karbonayakizi.com/calculator/calculator.aspx
Bugüne kadar insanoğlu nefsine karşı koyamayarak hep en iyisi olmak ve daha fazla kitleye hitap etmeyi istemiştir. Bu sebeple her zaman olana ek alternatif yolları arama yoluna gitmiştir. Hep daha fazlasını istemiş ve hep daha iyisi için çabalamıştır.
Besin kaynaklarına ulaşım açısından da bu durum aynı olmuştur. Özellikle et üretimi için geniş çapta çalışmalar yapılmıştır. Bu çalışmalar neticesinde 2050 yılında küresel nüfusun tahminen 9.7 milyara ulaşacağı öngörüldüğünden kişi başına talep edilen et üretimini karşılamak amacıyla üretimi % 60 oranında artırmak gerekecektir. Hayvancılık için ihtiyaç duyulan alan , vasıflı eleman , yem temini ( 1 kg et için 7 kg arpa ) , artan maliyetler düşünüldüğünde eti doğal yollardan üretmek hiçte kolay ve az maliyetli olmayacaktır. Nüfusa bağlı ete olan ihtiyaçtaki bu artış doğrultusunda insanlar ihtiyacı olan temel proteinleri karşılamak amacıyla yapay et üretimini düşünmeye ve yapay et tüketimine ılımlı bakmaya başlamışlardır. Ama tabiki bunu geniş kitlelere yaymak sanıldığı kadar kolay olmayacaktır.
Yapay et fikri ilk olarak 1950 yılında Churchill tarafından ortaya atılmıştır. Churchill bir konuşmasında : ‘’ Bizi ele geçiren, bizi çalışmaya sevk eden, bilim denen bu güçtür. Göğsü veya kanadı yemek için bütün bir tavuk yetiştirmenin saçmalığından, bu parçaları uygun bir ortamda ayrı ayrı yetiştirerek kurtulacağız. Elbette gelecekte sentetik gıda da kullanılacak. Bu tür varlıkların üretimi elli yıl içinde pekala mümkün olabilir. ’’ demiştir. Ve o zamandan elli yıl sonra değil belki ama şimdiki zamanımızdan elli yıl sonra bu belkide mümkün olabilecektir.
Şimdi gelin yapay etin oluşma basamaklarında neler olduğuna bir bakalım ...
Hücre kültürü çalışmaları ilk keşfedildiğinde büyük heyecan uyandırmıştı. Hücre kültürü çalışmalarında belirlenen hücre hattının ilgili dokudan alınarak, içerisinde gelişimi için gerekli olan besinlerin bulunduğu bir besi ortamında çoğaltılıp üzerinde istenilen uygulamaların yapılmasına olanak sağlamaktadır. İlk hücre kültürü çalışması 1885 Wilhelm Roux tarafından geliştirilmiştir. Ve daha sonra 1907 de Ross Harrison doku kültürü çalışmalarını yapmiştır.
Doku kültürü yöntemiyle canlı hayvandan elde edilen kök hücreleri gerekli besin, mineral ve büyüme faktörünün olduğu ortamda yeterli sayıda çoğaltılarak istenilen iskelet yapısı üzerine elektiriksel yada mekanik yollarla aktarılarak daha az yağ daha çok kas kütlesi olan etlerin üretimi sağlanır. Bu üretilen etin başarısı ; tadı , kokusu ve dokusuyla orantılıdır. Sağlık açısından etin başarısı ise ette bulunan doymuş yağların daha az olması ile orantılıdır.
Bütün bu bilgiler ve gelişmeler ışığında üretilen ilk yapay etli hamburgerin tadım videosunu izlemek için aşağıdaki bağlantıya tıklayabilirsiniz veya sizde kendiniz yapay et üretimini deneyimlemek isterseniz 330 000 doları gözden çıkarıp Rützler in 20000 şeritlik kültür eti deneme kitini alabilirsiniz.
https://www.youtube.com/watch?v=9Ya7mobTdso
Yapay eti deneyen Rützler “Dokunun daha yumuşak olmasını bekliyordum, tadı gayet yoğun; ete yakın ancak o kadar sulu değil.” derken Schonwald “Ağızda bıraktığı his aynen et gibi. İnsan yağı arıyor, çeşnisi ise tamamen farklı” diyerek bizleri neyin beklediği ile ilgili bilgilendirmeye çalıştı. '' dedi.
Yapay etin bu başarısına rağmen sahip olamadığı bazı özellikler vardır. Bunlar; doğal ette kaslardaki laktik asit birikimi, anaerobik glikoliz, hayvan kesilince meydana gelen protein bozunumu gibi etmenlerdir. Karmaşık organizasyon içerisinde farklı koşullar altında gerçekleşen bu olayların laboratuvar ortamında doku boyutunda sağlanması şimdilik mümkün gibi gözükmemektedir. Yapay et üretiminde belirlenen hayvansal proteinlerin yanı sıra bitki ve böcek bazlı proteinlerinde kullanım fikri ile oluşturulan ete sıra dışı özellikler kazandırılmıştır.
YAPAY ET NE KADAR SAĞLIKLI ?
Yapay et üretiminde hücreleri bir hayvanın birkaç yılda ürettiği eti daha kısa sürede üretmek amacıyla eşey hormonu da dahil olmak üzere birçok büyüme faktörü ile sürekli uyarmak gerekmektedir. Bu sebeple sağlık açısından soru işaretleri olan kısım içerdiği büyüme faktörlerinin bizde oluşturacağı yan etkidir. Bu hormonlar protein sentez hızını artırarak kas kütlesini artırsa da insan vücuduna böyle bir besin girdiğinde besinin organizmaya nasıl etki edeceği öngörülememektedir. Aynı mekanizmalar kanser hücrelerinin çoğalmasında da gözlemlenebildiği için yapay etin özellikle kolon kanseri olma riskini artırıp artırmayacağı tartışma konusu olmaktadır. Bu yan etkilerin en aza indirgenmesi et üretiminde devrim yaratacaktır.
YAPAY ET ÜRETİMİNDE DEV FİRMALAR
Yapay eti hayatımıza kazandırmak amacıyla Avrupa'da TOFU , TEMPEH gibi alternatif et üreticileri her geçen gün daha başarılı etler üretip insanları bu piyasaya yaklaştırıyorlar. PETA hayvan hakları savunucuları derneği ilk yapay tavuk eti üreticisine 1 milyon dolarlık ödül vereceğini açıklayarak bu konudaki ciddiyetlerini dile getirdiler. Bu şirketlerin hedefi 2022 yılında sığır eti , kümes hayvanı veya balık etini piyasaya sürmektir
Yapay et üretiminde birden çok yol mevcuttur. Üzerinde çok durulmayan ama daha kolay ve ulaşılabilir olan bir diğer yol ise istenilen proteinlerin temini alışılmışın dışında çekirge gibi daha az maliyetli olan , daha verimli olan (inekten 5 kat daha verimli ) ve daha kolay yetişen hayvanlardan da sağlanabilmektedir. Fakat bu fikir uzak doğu dışında pekte çekici gelmemektedir. Gelenek dışı bu et üretimine çok sıcak bakılmasa bile zaman ve şartlar bizi bu tarz besinleri talep etmeye itecektir. Bu sebeple kolaylıkla bu fikre alışmamız için ilk olarak hamburger ve sosis sektörü ile başlanma kararı alınmıştır.
Yeni gelişmelere ve buluşlara uyum zor bir süreçtir. Yeniliğe en açık olan insan bile böyle bir yenilik karsısında şüpheci olacaktır. Ama gerekli şartlar sağlandığında ve ikna edildiğimizde yapay et hayatımızda birçok alanda olacaktır. Şu anda çok ılımlı bakmasak bile bu duruma kendimizi hazırlasak çok daha iyi olur .Zira yakın zamanda laboratuvar üretimi etleri raflarda görmeye başlamış olacağız.
( #etsizpazartesi )
Türkiyede yapay et : https://www.youtube.com/watch?v=6k-rx5Obcg8
KAYNAKLAR
https://www.yasamicingida.com/yazarlar/cansu-gumus/gelecegin-gidasi-bocekler-1/
https://www.temizmekan.com/karbon-ayak-izimizi-kucultecek-birlik-adimlari/
https://molekulce.com/2-boyutlu-ve-3-boyutlu-hucre-kulturleri/
https://www.internethaber.com/yapay-et-bu-yil-sofralarimiza-gelecek-foto-galerisi-1852866.htm
Boonen, K. J., Langelaan,M. L., Polak, R. B., van der Schaft, D.W., Baaijens, F. P., & Post, M. J.(2010). Effects of a combined mechanical stimulation protocol: Value for skeletalmuscle tissue engineering. Journal of Biomechanics, 43(8), 1514–1521.
Boonen, K. J., & Post, M. J. (2008). The muscle stem cell niche: Regulation of satellite cells during regeneration. Tissue Engineering. Part B, Reviews, 14(4), 419–431.
Capper, J. L. (2011). The environmental impact of beef production in the United States: 1977 compared with 2007. Journal of Animal Science, 89(12), 4249–4261.
Vandenburgh, H., Shansky, J., Del Tatto, M., & Chromiak, J. (1999). Organogenesis of skeletal muscle in tissue culture. Methods in Molecular Medicine, 18, 217–225.
Post, M. J. (2012). Cultured meat from stem cells: Challenges and prospects. Meat science, 92(3), 297-301.
Tuomisto, Hanna L., and M. Joost Teixeira de Mattos. "Environmental impacts of cultured meat production." Environmental science & technology 45.14 (2011): 6117-6123.
Chriki, S., & Hocquette, J. F. (2020). The myth of cultured meat: a review. Frontiers in nutrition, 7, 7.
Mottram, D. S. (1998). Flavour formation in meat and meat products: A review. Food
Chemistry, 62(4)