Bilim Tarihi Serisi 2 - Maria Sibylla Merian
“ For only art and science raise men to the God-hand. ” - Beethoven
Bugün ki yazıma Beethoven ile başlamak istedim, ünlü besteci 1812 yılında kendisine mektup gönderen 12 yaşındaki Emilie isimli genç piyaniste yazdığı cevabında sanat ve bilimin önemini başlığın altında belirtiğim cümlesi ile ifade ediyor. İlaveten mektubun geri kalanına şu eklemeyi yapıyor.
"Gerçek bir sanatçı gururlu olmaz, ne yazık ki, sanatın sınırı olmadığını bilir. Ulaşmak istediği noktadan ne kadar uzakta olduğunu acı bir şekilde hisseder ve başkaları tarafından takdir edilse de düşlediği deha haline ulaşamaması her ne kadar onu üzerse üzsün bu onun yolunun aydınlatıcı ışığıdır."
Burada her ne kadar Beethoven sanatçının nasıl olması gerektiğini anlatmış olsa da bu kelimeler aynı zamanda bir bilimci için de geçerlidir, çünkü doğa filozofları da giriştikleri doğayı anlamlandırma çabasında bu kelimelerin betimlediği bir yaşam izlerler. Bazı bilimciler ise tıpkı bir cismin iki farklı gölgesi gibi olan bilim ve sanat kavramlarını bir araya getirebilmiştir, bugünkü yazımda bu şahıslardan birini konuk ediyoruz Maria Sibylla Merian.
Maria Sibylla Merian 2 Nisan 1647'de Johanna Sybilla Heyne ve Matthaus Merian çiftinin çocuğu olarak Frankfurt'ta doğdu. Babası Matthaus Merian ünlü bir bakır oymacısıydı, aynı zamanda bir yayın evinin sahibiydi. 17.yüzyıl Almanya şehirlerine ait birçok başarılı illüstrasyon yapmıştır. Maria doğduktan yaklaşık 3 yıl sonra babasını ne yazık ki kaybetti, bunun ardından annesi ünlü bir bitki ressamı olan Jacob Marrell ile evlendi. Marrell küçük yaşta olan Maria’yı resim çizmesi ve hayvan sevgisi konusunda oldukça teşvik etmiştir, ayrıca Marrell’in öğrencileri de bu desteği sürdürmüştür. Yakın çevresinden gördüğü ilgi ile Maria henüz çocuk yaşta iken bile gördüğü birçok böcek türünü toplamaya başlamış ve çiçekler ile birlikte bu böceklerin çizimlerini yapmıştır.
"Gençliğimde, vaktimi böcekleri inceleyerek geçirdim. Başlangıçta Frankfurt'ta bulunan ipek böcekleri ile başladım, daha sonra tırtılların harikulade kelebeklere ve camkanatlılara dönüştüğünü fark ettim ilaveten ipek böcekleri de aynı dönüşümü geçiriyordu. Bu beni bütün tırtılları toplamaya teşvik etti bu sayede nasıl dönüşeceklerini görebilecektim." – Metamorphosis
1665 yılında 18 yaşındayken Marrell’in çıraklarından biri olan John Andreas Graff ile evlendi. Eşi de öz babası gibi mimari eserlerin çizimini ve oymasını yapan biriydi. 1668 yılında Johanna Helena isimli bir kızları oldu ve 1670 yılına kadar Frankfurt'ta yaşamaya devam ettiler. Daha sonrasında Nuremberg kentine taşındılar.
Maria burada birçok çizim yaptı ve şehirdeki bir grup kıza bitkilerin resimlerini çizmek üzere eğitimler verdi. Bunların yanında metamorfoz ve böcekler üzerine çalışmaları devam etti. 1675 yılında Bitkilerin Yeni Kitabı isimli ilk kitabını çıkardı fakat ilk bilimsel yayını 1679 yılında yayınladığı “Tırtılların Muhteşem Dönüşümü ve Dikkat Çekici Bitkisel Besindüzenleri” isimli kitabıyla geldi.
Geçen yıllar içerisinde not defterinde birçok böceğin ve bitkinin çizimini yapmıştı, bunları birleştirerek öncelikle bakır bir levhanın üzerine oydu sonrasında ise basımını yaptı. Elde ettiği baskıların birçoğunu daha sonrasında kendisi renklendirdi. Kitabında kelebeklere ait yaşam döngülerini de topladı ve bu kitaptaki çalışmaları onun stilini belirlemesini sağladı. 1681 yılında üvey babasının ölmesi üzerine Frankfurt'a geri döndü burada 1679 yılında yayınladığı kitabının devamı niteliğinde bir kitabı daha 1683 yılında yayınladı.
1685 yılına gelindiğinde hayatında bir dizi değişiklikler oldu. Bu dönemde eşinin taşınmak istemesi üzerine sorunlar yaşamaya başlamıştı, aynı zamanda Labadistler adıyla bilinen protestan bir dini gruba ailesi ile birlikte üye olmuştu ve Labadistlerin kendilerinden olmayan insanlar ile evliliği tanımaması da üzerine eklenince eşiyle boşandı. Daha sonra yaptığı çalışmalarda kurbağa yumurtalarının gelişimlerini ve iribaşların metamorfozunu inceledi, bu çalışmaları yaptığı 1686 yılından 13 yıl sonra benzer şekilde Royal Society’nin ünlü üyesi Antonie van Leeuwenhoek de benzer çalışmalar yapacaktı. 1690 yılında annesinin ölmesi üzerine belki de en önemli eseri olarak kabul edilebilecek ve aynı zamanda yazımı için büyük bir yolculuğa çıkmasının gerektirecek yer olan Amsterdam'a taşındı.
Bu dönemde Amsterdam’dan bir Güney Amerika ülkesi olan Surinam'a koloni kurmak için giden gemiciler oluyordu ve bu gemiciler bu bölgenin bazı resimlerini getiriyordu. Maria daha önce de misyoner faaliyetler amacıyla bu bölgeye giden Labadistlerin getirdiği bazı kelebekleri görme fırsatını elde etmişti. Bu onun merakını körükledi ve Surinam'a gidip burada canlı şekilde bu hayvanlar üzerinde çalışmak istedi fakat yaşlı bir hanımefendinin tehlikeli böceklerin bulunduğu tropikal bir bölgeye gitmesi oldukça zor görünüyordu, bu bölgelere gidenler ölümcül hastalıklar kapabiliyordu. Pes etmeyen Maria bir yandan bitkiler ve böcekler üzerindeki çalışmalarını sürdürürken aynı zamanda hazırlıklar yaptı. Yıllar içerisinde şehirdeki birçok önemli insanla yakın ilişkiler kurdu ve hem belediye meclis üyelerinin yardımıyla hem de kendi birikimini kullanarak 1699 yılında 52 yaşındayken kızıyla birlikte Surinam'a 3 ay sürecek bir yolculuğa çıktı. Burada koloni kurmak amaçlı gelen şeker kamışı tarlaları sahipleri tarafından küçük görülmesine rağmen kızının ve birkaç kölesinin yardımıyla birçok örnek topladı. Topladığı bitkilerde tırtılların metamorfozunu gözlemleyecek bunları not olarak defterine çizdi.
Surinam'da 21 ay geçirdikten sonra sıtma yüzünden Amsterdam'a geri dönmek zorunda kaldı. Buraya dönerken elinde oldukça büyük bir numune koleksiyonu vardı ve birçok çizim yapmıştı, bu numunelerin bir kısmını sattı ve gözlemlerini yayınlayacağı eserini hazırlamaya başladı. 1701 – 1705 yılları arasında çalışmalarını tamamladı ve “Metamorphosis Insectorum Surinamensium” isimli Surinam'da geçirdiği vakitte topladığı numunelerin çizimleri içeren baskıları yayınladı. Bu eser 60 farklı oyma taşıyordu ve hem Latince hem de Almanca olarak Amsterdam'da okurlarla buluşturulmuştu.
Bu çalışması onu dünya çapında tanınır biri haline getirdi. Bu dönemden sonra çalışmalarına devam etti, ayrıca kendi yayınladığı ilk iki kitabı da Almancaya çevirip bunları da yayınladı. Çalışmaları 1715 yılına kadar aktif bir şekilde devam etti fakat bu dönemde geçirdiği inme yüzünden çalışmaları duracak noktaya geldi. 2 yıl hastalıkla geçtikten sonra 16 Ocak 1717 hayatını kaybetti.
Maria hayat dolu ve oldukça çalışkan biri olarak bilinirdi ayrıca evinin her tarafında topladığı numuneler ve yaptığı çizimler bulunuyordu. Son yıllarında ayrıca 1679 ve 1681 de yayınladığı tırtıl kitaplarının bir üçüncüsünü yapmaya çalışıyordu fakat buna ömrü yetmedi daha sonrasında kızı Dorothea Maria annesinin ölümünden sonra 1717 yılında bu kitabı yayınlayabildi. Ölümüne yakın dönemde birçok insan onun işlerine oldukça ilgi duyuyordu, bunlardan biri de Büyük Petroydu. Büyük Petro Maria ölmeden önce kendi fizyoloğuna orijinal çizimlerden bir kısmını satın almasını söyledi. Ayrıca koleksiyonunun bir kısmı da ölümünden St. Petersburg Bilim akademisine gönderildi. Kızı Dorothea Maria ve eşi daha sonrasında St. Petersburg'da kurulan sanat akademisinde öğretmen oldular ve Petro'ya sanat eserlerinde yatırım danışmanlığı yaptılar.
Sanat ve doğa biri diğerini ele geçirene kadar her zaman bir güreş halinde olacaktır, bu sayede zafer çizgi ve fırça darbesinden farksızdır: ele geçirilen aynı zamanda ele de geçirmiştir. - Maria Sibylla Merian
Bilimle kalın.
Kaynakça:
Kutschera, U. (2017). Anniversary: Maria Sibylla Merian and metamorphosis. Nature ecology & evolution, 1(3), 1-2.
Pieters, F. F., & Winthagen, D. (1999). Maria Sibylla Merian, naturalist and artist (1647–1717): a commemoration on the occasion of the 350th anniversary of her birth. Archives of natural history, 26(1), 1-18.
https://www.britannica.com/biography/Maria-Sibylla-Merian
https://www.botanicalartandartists.com/about-maria-sibylla-merian.html
https://quotesgram.com/maria-sibylla-merian-quotes/
https://www.activityvillage.co.uk/maria-sibylla-merian
https://scientificwomen.net/women/merian-anna_maria_sibylla-67
https://www.wqxr.org/story/beethovens-amazing-response-12-year-olds-fan-mail/ (Beethoven tarafından yazılan mektup)