21. Yüz Yılda Domates Olmak
Amerika kıtasının keşfiyle domates, yavaş yavaş insanların hayatına girdi. Kimi sevdi, kimi lanetli olduğunu iddia etti. Bugünse mutfaklarımızın olmazsa olmazı durumunda. Domates dünya çapında bilinen ve sıkça tüketilen bir ürün olması dolayısıyla araştırmacıların daima ilgisini çeken bir "meyve". 2020'nin sonunda iki önemli gelişme yaşandı;
Hapı yutmak mı domatesi yemek mi?
Parkinson; İlerleyen yaşlarda beynin dopamin salgıyan hücrelerinin azalması ve hasarıyla ortaya çıkan, hareket bozukluklarına ve istem dışı hareketlere yol açan hastalığın adıdır. Tedavisinde dopaminin ön maddesi olan Levodopa kullanılır. Dünya Sağlık Örgütü temel ilaç listesinde yer alan ilaçlardan biridir. L-DOPA vücutta ve beyinde dopamine çevrilir. Dopamin eksikliği durumunda, dopamin kan-beyin bariyerini geçemediği için L-dopa halinde verilir. The John Innes Center (İngiltere) araştırmacıları, pancardan domatese gen aktararak, parkinson hastalığında kullanılan L-DOPA ilacıyla zenginleştirilmiş bir domates üretmeyi başardılar. Üretilen yeni domates, dünyanın en gerekli ilaçlarından birinde kullanılmak üzere ucuz bir kaynak sağlayabileceği düşünülüyor.
Gen aktarılmış 1 kg domatesten 150 MG L-DOPA üretilmiş ve sentetik olarak üretilen ilaçlar gibi fazla yan etkisinin olmadığı belirtilmiş. L-DOPA doğal olarak kadife fasulyesinden elde edilebiliyor ancak bu bitki hasat sırasında tahrişe ve alerjik reaksiyonlara sebep olabiliyor. Ayrıca bitkideki yüksek düzeydeki triptaminler hastalarda halisünasyonlara sebep olabilmekte. Gen aktarılmış domatesin insanlar dışında kendine de yararı var. Bu domateslerin bazı mantar hastalıklarına karşı daha dirençli olduğu, bazı aminoasit seviyelerinin normaline göre daha yüksek olduğu ve raf ömrünün uzadığı tespit edilmiş. Bilim insanları bir sonraki aşamada, domatesteki L-DOPA'yı ilaç formuna çevirerek üretmek istiyor.
Domates ye, sıhhat bul.(?)
Gama-aminobutirik asit (GABA), beynin aşırı heyecanlanması ya da telaşlanmasını çok fazla sayıda nöronun ateşlenmesini engelleyerek düzenleyen, böylelikle kendimizi sakin hissetmemizi sağlayan bir amino asit ve nörotransmitterdir. Sahip olduğunuz GABA seviyesinin düzgün bir biçimde dengelenmesi, stres seviyesinin azalmasına, kendiniz daha az endişeli hissetmenize ve farklı birçok sağlık problemi yaşama olasılığınızın ortadan kalkmasına yardımcı olur.
Bir tohum şirketi ve Japon Tsukuba Üniversitesi CRISPR-cas9 teknolojisinden yararlanarak, normal domatesten 5 ila 9 kat daha fazla GABA ve Likopen içeren domates üretmeyi başardı. Yetkililer, bu domatesler sayesinde uzun vadede tansiyon ve ruhsal hastalıkları azalacağı düşünülüyor. Anlaşılan Japonlar dünyanın en mutlu ve depresyonun az görüldüğü ülke olma başarısını sürdürmekte kararlı gibi görünüyor. Avrupa'da hâlâ tartışmalar sürüyor olsa da, Japonya da Crispr teknolojisini GDO'dan saymayan birçok ülkeden biri. Bu sistem, bitkiye ya da herhangi bir materyale, dışarıdan, farklı bir organizmadan gen aktarımı olmaksızın, yalnızca üzerinde çalışılan bitkinin ilgili genlerine küçük dokunuşlar yaparak, istenilen özeliklerin kazandırılması şeklinde çok basitçe tanımlanabilir. Herhangi bir gen transferinin olmaması bunu GDO'dan farklı kılar. CRISPR ile ilişkili patentlerin uygulama alanlarına bakarsak, yüzde 45’inin yöntemin doğrudan kendisiyle ilgili yani teknik geliştirme üzerine olduğunu görüyoruz. Yüzde 27’si sağlık, yüzde 13’ü tarım, yüzde 8’i endüstriyel biyoteknoloji, yüzde 6’sı ise hayvancılık ve diğer uygulamalar ile ilgili. Geçtiğimiz Nobel Kimya ödülünün Crispr teknolojisine verilmesi, bu sistemi ileride daha sık duyacağımızın önemli bir işaretidir.
Emre Ayhan
KAYNAKÇA:
https://aklinizikesfedin.com/gaba-sakinlik-ve-rahatlama-norotransmitteri/?amp=1
https://geneticliteracyproject.org/2020/12/10/japan-poised-to-approve-first-gene-edited-food-tomato-that-fights-high-blood-pressure/ http://www.asahi.com/sp/ajw/articles/14013636http://www.asahi.com/sp/ajw/articles/14013636 https://mainichi.jp/english/articles/20201212/p2a/00m/0na/027000chttps://sanatech-seed.com/en/20201211-2-2/ https://www.hortidaily.com/article/9276928/we-hope-that-our-products-will-be-useful-for-your-health/ https://prtimes.jp/main/html/rd/amp/p/000000004.000053860.html https://www.frontiersin.org/articles/10.3389/fpls.2020.577980/full https://en.m.wikipedia.org/wiki/Flavr_Savr https://www.google.com/amp/s/www.dunya.com/amp/kose-yazisi/bu-yilin-nobel-kimya-odulu-bize-ne-anlatiyor/485749 https://www.google.com/amp/s/t24.com.tr/amp/haber/dunyanin-en-mutsuz-ulkesi-afganistan,377338